Czym jest histamina?

Histamina to amina biogenna, organiczny związek chemiczny, odgrywający istotną, regulującą rolę w wielu procesach fizjologicznych jak i patologicznych w naszym organizmie. Kojarzymy ją głównie z jej roli w reakcjach alergicznych i leków przeciwhistaminowych stosowanych przy objawach alergii jednak jej rola jest znacznie bardziej skomplikowana.

Histamina jest syntetyzowana i uwalniana przez enzym dekarboksylazę L-histydyny z aminokwasu histydyny przez:
⮕ komórki tuczne,
⮕ bazofie,
⮕ płytki krwi,
⮕ neurony histaminergiczne,
⮕ komórki enterochromafilowe (komórki nabłonka jelita).

Działanie histaminy polega na wiązaniu się ze swoimi 4 receptorami: H1R, H2R, H3R i H4R na komórkach docelowych różnych tkanek. Wiedza o lokalizacji danego receptora histaminy pozwala połączyć objawy, często bardzo nieoczywiste, z histaminą.

Przykładowo:

⮕ receptory histaminy H1 występują w komórkach: dróg oddechowych, neuronów, śródbłonka i mięśniówki gładkiej naczyń krwionośnych, hepatocytach, granulocytach, limfocytach, komórkach dendrytycznych.
⮕ receptory histaminy H2 występują głównie na komórkach przewodu pokarmowego, mózgu, serca i limfocytach T i B.
⮕ receptory histaminy H3 występują głównie w komórkach układu nerwowego,
⮕ receptory histaminy H4 występują głównie w układzie immunologicznym.

Poza endogenną produkcją histaminy z histydyny może być ona dostarczana do organizmu z pożywieniem.

Rola histaminy w organizmie

Histamina pełni szereg znaczących funkcji w naszych organizmach a jej odpowiedni stężenie jest nam niezbędne:

⮕ jest mediatorem stanu zapalnego, 
⮕ odpowiada za reakcje anafilaktyczne,
⮕ reguluje wydzielanie soku żołądkowego,
⮕ jest neuroprzekaźnikiem więc ma wpływ m.in. na nasze samopoczucie, koncentrację, emocje, odczuwanie bólu, reguluje łaknienie, ma wpływ na ośrodek oddechowy w OUN i podtrzymanie stanu czuwania,
⮕ utrzymuje homeostazę układu krążenia, wpływając na rytm zatokowy, kurczliwość przedsionków, przewodzenie przedsionkowo - komorowe,
⮕ reguluje skurcz mięśni gładkich żołądka, płuc i macicy.

Zrozumienie nietolerancji histaminy: czym jest i jakie są jej objawy?

Z definicji nietolerancja histaminy (HIT) to brak równowagi pomiędzy histaminą nagromadzoną w organizmie a jego zdolnością do jej degradacji, obejmując zespół niepożądanych reakcji. Dawniej używano określenia pseudoalergia lub wrażliwość na histaminę. Właściwe zrozumienie swojej nietolerancji histaminy i jej przyczyn pozwala pacjentowi dostosować leczenie, dietę i styl życia, by wyeliminować lub zminimalizować objawy.

Główne ścieżki rozpadu histaminy w naszym organizmie możemy podzielić na: 

⮕ zewnątrzkomórkową, poprzez enzym DAO (oksydaza diaminowa), który związany jest z błoną komórkową w komórkach nabłonka i uwalniany jest w reakcji na stymulację, przyjmuje się, że jest odpowiedzialny za przetwarzanie (usuwanie) zewnątrzkomórkowej histaminy, np. po spożyciu pokarmu z wysoką jej zawartością. W największej ilości występuje w komórkach nabłonka jelita cienkiego, łożysku, nerkach. Enzym DAO odpowiada za 
⮕ wewnątrzkomórkową, poprzez enzym HNMT, drugi najważniejszy enzym inaktywujący histaminę oraz enzym MAO-B. HNMT jest uważany za kluczowy enzym rozkładający histaminę w nabłonku oskrzeli; do jego sprawnego działania niezbędna jest sprawna metylacja. 

Przyczyny nietolerancji histaminy:

1. pierwotne - mają podłoże genetyczne, u osób z pierwotną, genetyczną nietolerancją histaminy występuje polimorfizm pojedynczego nukleotydu (SNP) na genach DAO i HNMT obniżający aktywność enzymów degradujących histaminę.

2. wtórne: 
- patologiczne - najczęściej infekcje przewodu pokarmowego, stany zapalne jelita, przerosty bakteryjne, celiakia, ostre zapalenie żołądka i jelit, przedłużająca się biegunka, wirusowe zapalenie wątroby, 

- farmakologiczne - zażywanie leków obniżających poziom DAO np. ibuprofen, kwas acetylosalicylowy, ambroksol, N-acetylocysteina, cymetydyna, metformina

Zwiększenie liczebności bakterii z rodzaju Staphylococcus i Proteus, gatunków m.in. Clostridium perfringens i Enterococcus faecalis, Morganella Morgani, Escherichia coli, Klebsiella oxytoca Klebsiella pneumoniae w jelicie może powodować kumulowanie się histaminy oraz wchłanianiu jej do osocza.

Polimorfizmy genetyczne związane z receptorami histaminy i DAO są związane z kilkoma specyficznymi objawami, jednak za pełną manifestację objawów wpływają również czynniki dodatkowe, jak wspomniana wyżej dysbioza. Pierwotne przyczyny niedoboru DAO są rzadkie, najczęściej przyczyna jest wtórna, dlatego poza objawowym wsparciem zawsze warto szukać przyczyny takiego stanu.

Przykładowy wynik panelu polimorfizmów z SNP:

Objawy nietolerancji histaminy

Lokalizacja receptorów histaminowych w wielu układach i tkankach powoduje, że objawy nietolerancji histaminy są bardzo złożone, różnorodne i niestałe, nawet u tej samej osoby pod wpływem podobnych bodźców. Przykładowo, spożycie sera, u osoby z HIT, może raz dać objawy ze strony skóry, innym razem ze strony układu oddechowego lub sercowo - naczyniowego.

Objawy HIT:

1. Objawy skórne: pokrzywka, świąd, zaczerwienienie, zmiany trądzikowe, rumień w obrębie twarzy (najczęściej na policzkach)
2. Objawy ze strony układu oddechowego: wodnisty wyciek z nosa, kichanie, kaszel, świszczący oddech
3. Objawy ze strony układu pokarmowego: ból i skurcze brzucha, wzdęcia, biegunka, nudności, wymioty
4. Objawy ze strony układu nerwowego: bóle głowy, migrena, zmęczenie, rozdrażnienie, napady lęku, bezsenność, przewlekłe zmęczenie, jąkanie
5. Objawy ze strony układu sercowo - naczyniowego: tachykardia, hipotensja (znaczny spadek ogólnoustrojowego ciśnienia krwi, w następstwie może pojawić się nadciśnienie przeciwregulacyjne), ból w klatce piersiowej, zawroty głowy
6. Objawy ze strony układu rozrodczego: pierwotne i wtórne bolesne miesiączkowanie, zbyt obfite miesiączki

Objawy nietolerancji histaminy wahają się od łagodnych, dających jedynie dyskomfort, po zagrażające życiu i wymagające pomocy medycznej (wstrząs anafilaktyczny).

Źródła:

https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0002916523280533?via%3Dihub
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/35565742/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/20551163/
https://www.termedia.pl/Guidelines-for-the-diagnosis-and-management-of-histamine-intolerance,123,51503,0,1.html